สถานที่และเวลา
สารบัญ
ในการสนทนาหรือการแต่งประโยคเราไม่อาจหลีกเลี่ยงการอ้างถึงสถานที่และเวลา เมื่อเหตุการณ์อย่างใดอย่างหนึ่งเกิดขึ้นเรามักจะมีข้อมูลของเวลากับสถานที่ของเหตุการณ์นั้นด้วย ในภาษาอังกฤษเราสังเกตได้ด้วยบุพบท in on at ส่วนในบาลีเป็นการแปรรูปของนามที่เรียกว่า locative case ต่อไปจะย่อว่า loc.
Locative case
ก่อนจะยกตัวอย่างหรืออธิบายความ ขอให้ศึกษาการแปรรูปของ loc. ตามตารางข้างล่าง รูปต่าง ๆ ของ loc. มีความชัดเจน สังเกตได้ง่าย และจำได้ไม่ยาก รูปที่ควรจำเป็นพิเศษคือ m./nt. sg. ที่อักษรท้ายเป็น -a จะเปลี่ยนเป็น -e รูปนี้พบบ่อยมาก ส่วนชุดของ f. sg. จะมีรูปที่ลงด้วย -yaṃ ทำให้เราสามารถแยกความแตกต่างออกจากเคสอื่นได้
| -a/-ā | -i | -ī | -u | -ū | |
|---|---|---|---|---|---|
| m. sg. | asmiṃ amhi | ismiṃ imhi | usmiṃ umhi | ||
| m. pl. | īsu | ūsu | |||
| nt. sg. | asmiṃ amhi | ismiṃ imhi | usmiṃ umhi | ||
| nt. pl. | |||||
| f. sg. | āya āyaṃ | iyā iyaṃ | uyā uyaṃ | ||
| f. pl. | āsu | īsu | ūsu |
| สรรพนาม | 1st person | 2nd person | 3rd person |
| ศัพท์ | amha | tumha | ta |
| m./nt. sg. | mayi | tayi | tasmiṃ, tamhi, asmiṃ |
| m./nt. pl. | amhesu | tumhesu | tesu |
| f. sg. | tāyaṃ tassaṃ assaṃ | ||
| f. pl. | tāsu |
| ta | eta | ima | amu | |
|---|---|---|---|---|
| m./nt. sg. | tasmiṃ, tamhi, asmiṃ | etasmiṃ, etamhi | imasmiṃ, imamhi, asmiṃ | amusmiṃ, amumhi |
| m./nt. pl. | tesu | etesu | imesu | amūsu |
| f. sg. | tāyaṃ tassaṃ assaṃ | etāyaṃ etassaṃ | imissaṃ assaṃ | amussaṃ |
| f. pl. | tāsu | etāsu | imāsu | amūsu |
ตัวอย่างการใช้งานง่าย ๆ มีดังนี้
- ahaṃ nagarasmiṃ/nagare pāṭhasālaṃ gacchāmi
= I go to school in town.- so pabhātasmiṃ kammāya gacchati
= He goes for work in the morning.- mayaṃ imasmiṃ sāyañhe nagare naccasālaṃ gacchāma
= We go to the theater in town this evening.- tena samayena buddho bhagavā verañjāyaṃ viharati
= By that occasion, the Enlightened Blessed One lives in Verañjā. [bhagavā = nom. of bhagavantu]
รูป loc. สามารถใช้บอกจุดหมายการไปเหมือน acc. กับ gen. เช่น
- agārasmiṃ gacchāmi
= I go home.บางกริยาก็เหมาะกับ loc. โดยเฉพาะ เช่น
- gehasmiṃ pavisāmi
= I go into a house.
นอกจากใช้ระบุสถานที่กับเวลาแล้ว รูป loc. ยังใช้แสดงจุดหมายของการไปเหมือน acc. และยังใช้แสดงสาเหตุหรือแรงจูงใจเหมือน abl. กับ ins. อีกด้วย
รูป loc. สามารถใช้บอกสาเหตุหรือแรงจูงใจเหมือน abl. กับ ins. เช่น
- so dhanesu mahantaṃ rathaṃ dhāreti
= He has a big car because of wealth.
เหมือนกับของ gen. เราสามารถใช้ loc. ในประโยค “In those …” หรือ “Among those …” ได้ด้วย ตัวอย่างเช่น
- etesu janesu sā surūpā hoti
= In those people, she is beautiful.