Skip to main content Link Menu Expand (external link) Document Search Copy Copied

เครื่องมือ

สารบัญ

เครื่องมือในที่นี้หมายถึงเครื่องมือหรือวิธีการในการกระทำกริยาใด ๆ ตัวอย่างง่าย ๆ ในภาษาไทยคือ “ฉันเดินด้วยเท้า” ในประโยคนี้ “ด้วยเท้า” เป็นส่วนที่แสดงเครื่องมือของกริยาเดิน ในภาษาอังกฤษเครื่องมือสามารถแสดงได้ด้วยบุพบท by through via และ with ดังนั้นตัวอย่างจึงเป็น I walk by foot. ในบาลีการแสดงเครื่องมือทำได้ด้วยการแปรรูปนามเป็น instrumental case ต่อไปจะย่อว่า ins.

Instrumental case

รูป ins. มีความสำคัญมากในไวยากรณ์บาลีเพราะมีการใช้งานที่หลากหลาย และเป็นส่วนประกอบสำคัญในประโยคโครงสร้างแบบ passive voice (ดังจะได้เรียนรู้ต่อไปภายหน้า) ซึ่งการแปลเป็นภาษาไทยมีปัญหากับรูปนี้มากที่สุด แต่การแปลเป็นภาษาอังกฤษจะเป็นธรรมชาติมากกว่า ตารางการแปรรูป ins. ของคำนามทั่วไปแสดงไว้ตามตารางข้างล่าง สังเกตได้ว่ารูปต่าง ๆ มีส่วนคล้ายกับ abl. อยู่มาก (โดยเฉพาะรูป pl.) ดังนั้นภาระการจำจึงมีไม่มาก

  -a/-ā -i -u
m. sg. a ena inā ī inā unā ū unā
m. pl. a ehi
a ebhi
i īhi
i ībhi
īhi
ībhi
u ūhi
u ūbhi
ūhi
ūbhi
nt. sg. a ena inā   unā  
nt. pl. a ehi
a ebhi
i īhi
i ībhi
  u ūhi
u ūbhi
 
f. sg. āya iyā ī iyā uyā ū uyā
f. pl. āhi
ābhi
i īhi
i ībhi
īhi
ībhi
u ūhi
u ūbhi
ūhi
ūbhi

ส่วนการแปรรูปคำสรรพนามที่ใช้บ่อยเป็นไปตามตารางข้างล่าง

สรรพนาม 1st person 2nd person 3rd person
ศัพท์ amha tumha ta
m./nt. sg. mayā, me tayā, te tena
m./nt. pl. amhehi, no tumhehi, vo tehi, tebhi
f. sg.     tāya
f. pl.     tāhi, tābhi
  ta eta ima amu
m./nt. sg. tena etena iminā, anena amunā
m./nt. pl. tehi, tebhi etehi, etebhi imehi, imebhi amūhi, amūbhi
f. sg. tāya etāya imāya amuyā
f. pl. tāhi, tābhi etāhi, etābhi imāhi, imābhi amūhi, amūbhi

ตัวอย่างการใช้รูป ins. แบบทั่วไปมีดังต่อไปนี้

  • ahaṃ pādena gacchāmi/carāmi
    = I go by foot.
    = I walk.
  • mayaṃ mahārathena pāṭhasālaṃ gacchāma
    = We go to school by bus.
  • paññāya vimuccati
    = (One) is liberated by wisdom.
  • loko amhehi uṇho hoti
    = The earth is hot by us.
  • so imāya lekhaniyā taṃ sāsanaṃ likhati
    = He writes that letter with this pen.

นอกจากจะแสดงเครื่องมือหรือวิธีการแล้ว รูป ins. ยังแสดงถึงสาเหตุหรือแรงจูงใจ (เหมือน abl.) ได้อีกด้วย พิจารณาจากบางตัวอย่างข้างต้นเราอาจจะแปลได้ดังนี้

  • paññāya vimuccati
    = (One) is liberated because of wisdom.
  • loko amhehi uṇho hoti
    = The earth is hot because of us.

สองตัวอย่างนี้อาจจะมองว่าเป็นการใช้ abl. ก็ได้เพราะมีรูปเหมือนกัน ตัวอย่างอื่นมีดังนี้

  • so daḷiddena coro hoti
    = He becomes a thief because he is poor.
  • sā rogena ārogyasālaṃ gacchati
    = She goes to hospital because of sickness.

รูป ins. แสดงถึงสาเหตุหรือแรงจูงใจได้เหมือน abl. เช่น

  • so rogena marati
    = He dies because of sicknesss.

ศัพท์ atta (self) มีการแปรรูปแบบพิเศษ คือ attā (nom.) attānaṃ (acc.) attanā (ins./abl.) attano (dat./gen.) attani (loc.) เราสามารถใช้ ins. ของ atta เป็น reflexive pronoun ได้ดังตัวอย่างต่อไปนี้ (โดยคำ atta เป็น m. แต่สามารถใช้ได้กับทุกเพศ)

  • dārako attanā pāṭhasālaṃ gacchati
    = A boy goes to school by himself.
  • dārikā attanā pālibhāsaṃ uggaṇhāti
    = A girl learns Pāli by herself.
  • tvaṃ attanā sudantena nāthaṃ labhasi
    = You get the guardian by yourself well-trained.

attanā คือรูป ins. ของ atta สามารถใช้เป็น reflexive pronoun ได้ เช่น

  • so attanā gacchati
    = He goes by himself.

นามรูป ins. ยังใช้ในความหมายว่า (together) with เมื่อใช้ร่วมกับ saddhiṃ หรือ saha (สองตัวนี้เป็น ind.) ตัวอย่างเช่น

  • ahaṃ tayā saha mahārathena pāṭhasālaṃ gacchāmi
    = I go to school by bus with you.
  • ayaṃ kaññā mittehi saddhiṃ surūpā hoti
    = This girl together with friends is beautiful.
    = This girl, as well as (her) friends, is beautiful.
  • tena samayena buddho viharati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ
    = By that occasion, the Buddha lives with a big group of monks. [mahatā = ins. of mahanta]

แต่ถ้าจะใช้ความหมายว่าปราศจาก (without) ให้ใช้ vinā (ind.) แทน เช่น

  • ahaṃ tayā vinā mahārathena pāṭhasālaṃ gacchāmi
    = I go to school by bus without you.
  • tvaṃ mayā vinā attanā jīvasi.
    = You live by yourself without me.

รูป ins. มักใช้กับ

  • saddhiṃ/saha หมายถึง accompanied by/with หรือ together with
  • vinā หมายถึง without, by the absence of